Làm gì khi trẻ bị sốt co giật và cách sơ cứu tại nhà

Trẻ bị sốt cao co giật nếu không xử lý đúng cách sẽ để lại nhiều hậu quả nặng nề. Rất nhiều trẻ bị sốt cao dẫn đến co giật khiến các bậc cha mẹ lo lắng và lúng túng không biết làm sao xử lý và khắc phục.

Co giật là một bệnh hay gặp ở trẻ từ 6 đến 5 tuổi khi bị sốt cao vì não của trẻ chưa phát triển đầy đủ và rất nhạy cảm với các rối loạn nhiệt độ. Co giật ở trẻ em chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn và không hề gây biến chứng, tuy nhiên các cha mẹ cùng cần có biên pháp xử lý kịp thời, tránh bé co giật mạnh cắn trúng lưỡi hoặc ảnh hưởng đến não bộ.

Vậy khi trẻ bị sốt cao co giật phải làm sao xử lý, các loại thuốc ngắn ngừa co giật ở trẻ hiệu quả, cách chăm sóc trẻ sau co giật tại nhà,….tất cả sẽ được chia sẻ trong bài viết dưới đây, mời các mẹ cùng theo dõi nhé.

Hãy cùng mẹ Shi tìm hiểu trẻ bị sốt co giật có ảnh hưởng đến não và cách xử lý khi trẻ bị sốt cao dưới đây để có thêm nhiều kiến thức chăm sóc con yêu của mình nhé.

1. Sốt co giật là gì?

Sốt cao co giật là cơn giật xuất hiện khi nhiệt độ cơ thể > 38oC (đo ở hậu môn), do nhiễm khuẩn hoặc virut nhưng không có tổn thương ở não cũng như không có rối loạn chuyển hoá và ở trẻ chưa từng có cơn co giật không kèm theo sốt bao giờ. Đại đa số bệnh khỏi hoàn toàn, không tái phát và không trở thành bệnh động kinh sau này. Tuy nhiên, bệnh nhi cần được sự quan tâm của gia đình và đưa đi khám bệnh để được điều trị đúng, tránh những sơ suất đáng tiếc có thể xảy ra với trẻ.

Cần phân biệt giữa sốt co giật và bệnh động kinh. Trong trường hợp sốt co giật, cơn giật chỉ xuất hiện khi có sốt cao, cơn thường ngắn, tạm thời và không có biến chứng, có thể có một cơn duy nhất hoặc vài cơn tùy từng trường hợp. Ngược lại, ở bệnh nhân động kinh, một số cơn đầu tiên xuất hiện khi sốt nhưng những cơn sau đó xuất hiện ngay cả khi không sốt.

Sốt co giật được chia làm 2 loại: sốt co giật đơn giản và phức tạp.

Biểu hiện bằng cơn co cứng, co giật hai bên cơ thể; thời gian ngắn (dưới 15 phút); không liệt vận động sau cơn; xuất hiện ở những trẻ bình thường; không có dấu hiệu kịch phát trên điện não đồ ngoài cơn (điện não đồ ngoài cơn bình thường).

Biểu hiện bằng co giật 1 bên; thời gian kéo dài quá 15 phút hoặc tái phát với khoảng cách giữa các cơn ngắn; thiếu sót thần kinh sau cơn (có liệt sau cơn); xuất hiện ở những trẻ phát triển thần kinh không bình thường; có bất thường kịch phát trên điện não đồ ngoài cơn.

Sốt cao co giật chỉ xảy ra ở trẻ nhỏ (6 tháng đến 6 tuổi) bởi vì não của trẻ chưa phát triển đầy đủ và rất nhạy cảm với các rối loạn nhiệt độ. Sốt cao có thể kích thích não của trẻ nhỏ và gây khởi phát một cơn co giật. Dĩ nhiên không phải tất cả trẻ em đều bị co giật khi bị sốt cao, nguyên nhân có thể là do não của một số trẻ nhạy cảm với co giật hơn các trẻ khác, khuynh hướng này thường có tính chất gia đình. Khi được 5-6 tuổi thì não đã trưởng thành và trẻ sẽ không còn nguy cơ bị sốt cao co giật nữa.

Các nguyên nhân thường gặp trong sốt cao co giật:

• Nhiễm trùng đường hô hấp trên (chiếm đa số).
• Viêm tai giữa (chiếm khoảng 20% cơn sốt cao co giật).
• Viêm phế quản phổi.
• Nhiễm trùng đường tiêu hóa (kiết lỵ, thương hàn,…).
• Nhiễm trùng đường tiểu.
• Nhiễm trùng huyết tiềm ẩn (chiếm khoảng 2-4%).
• Sau chích ngừa: quai bị, sởi (trong vòng 7-10 ngày); bạch hầu, uốn ván, ho gà (trong vòng 48 giờ).
• Viêm màng não (chiếm dưới 2%).

Những trẻ em bị co giật khi sốt thường có người trong gia đình (bố mẹ hay anh em) đã bị co giật khi sốt.
Cơn co giật có thể xảy ra đột ngột, ngay trong cơn sốt đầu tiên và khi sốt cao hơn 390C. Khi hết sốt cũng hết co giật, nếu sốt lại có thể bị co giật lại.
Trong cơn co giật, trẻ gồng cứng, co rút người và rung giật toàn thân, mắt trợn ngược, sùi bọt mép và hơi thở nông, khò khè, nghiến chặt răng, tiêu tiểu không tự chủ.
Trẻ sẽ mất ý thức tạm thời (không biết việc gì đang xảy ra).
Cơn co giật thường ngắn hơn 10-15 phút và tự chấm dứt.
Sau cơn co giật trẻ sẽ phục hồi ý thức hoàn toàn, nhưng mệt mỏi, buồn ngủ và không nhớ gì về cơn co giật.

Một số trẻ sẽ có cơn co giật khi sốt tái phát.

Cần phải ngay lập tức bằng mọi cách hạ thân nhiệt cho trẻ: nới rộng quần áo; đặt trẻ ở trong phòng thoáng khí, tránh gió lùa; chườm mát toàn thân; đặt viên đạn hạ sốt vào hậu môn cho trẻ để dự phòng sốt tăng lên. Viên đạn đặt hậu môn này có thành phần là paracetamol, liều lượng tùy vào tuổi và cân nặng của trẻ. Ngày dùng không quá 4 lần đặt.

Nếu với tất cả các phương pháp trên đều không có hiệu quả, cơn giật kéo dài > 5 phút, cần đưa trẻ đến bác sĩ khám để dùng thuốc cắt cơn giật.

Nguyên nhân trẻ bị sốt cao co giật & Cách xử lý, chăm sóc tại nhà tránh tái phát

Cách xử trí khi trẻ bị sốt cao gây co giật

Bạn hãy bình tĩnh và đừng nên hốt hoảng vì đa số các cơn co giật chỉ kéo dài dưới 5 phút và hiếm khi gây hại đến sức khỏe của trẻ. Cũng không nhất thiết phải mang trẻ đến bệnh viện ngay mà hãy dành thời gian để thực hiện các biện pháp khẩn cấp sau đây.

Ghi nhớ thời gian bắt đầu cơn co giật để xác định chính xác khoảng thời gian cơn co giật. Ðây là điều quan trọng trong việc đánh giá độ nặng của sốt cao co giật.

Tránh gây tổn thương cho trẻ khi co giật: Cất tất cả các vật cứng, nhọn ở xung quanh trẻ và đặt trẻ nằm ở nơi thăng bằng, rộng rãi (Ví dụ dưới sàn nhà). Cần chắc chắn trẻ sẽ không bị ngã khỏi giường, nhưng cũng không được cố giữ chặt trẻ.

Bảo vệ đường thở: Ðặt trẻ ở tư thế nằm ngửa và đầu nghiêng về một bên hoặc cho trẻ nằm nghiêng một bên để đường thở thông suốt (tránh nghẹt đàm dãi). Khi có thể, nên nhẹ nhàng dùng ngón tay trỏ lấy hết mọi thứ trong miệng trẻ như núm vú cao su, đàm nhớt, chất nôn ói. Tuyệt đối không cho trẻ ăn uống gì trong lúc bị co giật.

Trước đây chúng ta thường đặt 1 que cứng vào miệng trẻ khi đang bị co giật để ngăn không cho trẻ cắn vào lưỡi hay môi của mình. Hiện nay điều này không được thực hiện nữa vì có thể gây chấn thương lâu dài cho răng của trẻ. Cũng đừng quá lo lắng khi thấy trẻ nghiến răng hay cắn phải môi hay lưỡi.

Hạ sốt càng nhanh càng tốt vì sẽ làm rút ngắn cơn co giật: Cởi bỏ quần áo (bao gồm cả tã lót), lau mát toàn thân bằng nước bình thường (tốt nhất là nước ấm) để làm mát nhanh cho trẻ. Lau mát 2 giờ 1 lần, mỗi lần không quá 30 phút. Sau khi ngưng lau mát 10 phút mới đo lại nhiệt độ cho trẻ. Ðắp khăn ướt ở những vùng có mạch máu lớn nằm sát da như cổ, nách, bẹn. Chấm dứt lau mát khi nhiệt độ hậu môn thấp hơn hay bằng 38,5 độ C.

Alcool, rượu hay nước đá tuy làm giảm nhiệt độ ở da nhanh hơn nhưng ít mang lại ích lợi vì hiện tượng co mạch ngoại vi (do dùng những chất này ở ngoài da) sẽ gây trở ngại cho sự mất nhiệt, ngoài ra còn làm tăng tỷ lệ bệnh tật, nhất là ở trẻ sơ sinh, vì vậy cần tránh.

Dùng thuốc hạ sốt dạng nhét hậu môn để tránh ảnh hưởng đường thở trong trường hợp co giật khi sốt có sốt cao hơn 38,50C. Thuốc hạ sốt thường được chọn là Paracetamol với liều 10-15mg/kg cân nặng/lần, có thể dùng thuốc nhét hậu môn 3-4 lần/ngày (những gia đình có trẻ dưới 6 tuổi nên có thuốc thường xuyên trong tủ lạnh). Khi cơn co giật kéo dài từ 5 phút trở lên thì phải dùng 1 thuốc chống co giật (bơm thuốc Diazepam trực tiếp vào trực tràng).

Chăm sóc trẻ sau cơn co giật tại nhà

• Hãy để trẻ ngủ yên (khoảng 1-2 giờ) vì trẻ rất mệt và buồn ngủ.
• Ðặt trẻ nằm nghiêng một bên và ngửa đầu ra phía sau.
• Lau chùi đàm nhớt, chất nôn ở miệng.
• Ðo lại nhiệt độ.
• Cố gắng cho trẻ uống Paracetamol dạng siro để duy trì hạ sốt với liều 10-15mg/kg cân nặng/mỗi 6 giờ (khi trẻ đã tỉnh táo hoàn toàn).
• Cố gắng cho trẻ uống nhiều nước sau cơn co giật.

Trong thực tế các phụ huynh chỉ nên đưa trẻ vào bệnh viện hay đến bác sĩ khám sau khi cơn co giật (đầu tiên) chấm dứt để được theo dõi, đánh giá và nhập viện nếu cần. Ðiều này cho phép có nhiều thời gian hơn để tiếp tục đánh giá, làm yên lòng phụ huynh và giả sử nếu có cơn co giật thứ 2 xảy ra thì trẻ sẽ đang ở trong bệnh viện.

Lời khuyên cho các bậc phụ huynh:

Nên dùng các biện pháp hạ sốt như trên hay uống (hoặc nhét hậu môn) thuốc hạ sốt sớm ngay từ lúc khởi phát các bệnh có gây sốt ở những trẻ có tiền sử bị co giật khi sốt, hoặc trong gia đình đã có những trẻ khác bị sốt cao co giật hay bố mẹ có tiền sử lúc nhỏ bị sốt cao co giật.

Ðiều quan trọng hơn cả là các phụ huynh không nên quá hoảng sợ, ngược lại phải tỉnh táo để có cảnh xử trí thích hợp. Nếu thực hiện tốt các hướng dẫn trị liệu trên sẽ giúp con bạn tránh khỏi những nguy hiểm lâu dài.

Thuốc dự phòng cơn co giật khi sốt cao

Phương pháp tốt nhất là tránh cho trẻ không bị sốt. Nếu trẻ bị sốt thì cần kiểm soát chặt chẽ để thân nhiệt không vượt quá 37,5oC, có thể dùng cho trẻ paracetamol và aspirin xen kẽ nhau với liều phù hợp lứa tuổi, mặt khác, cần điều trị nguyên nhân gây sốt.

Trên thực tế, việc kiểm soát chặt chẽ thân nhiệt không dễ dàng vì nhiệt độ có thể tăng lên rất nhanh. Do đó, trong một số trường hợp, nếu trẻ xuất hiện 2 hay nhiều cơn co giật khi sốt cao, có thể cho trẻ uống thuốc chống co giật trong thời gian từ 18 – 24 tháng. Thuốc hay được sử dụng là: valproate de sodium (depakine) hoặc phenobarbital (gardenal).

Valproate de sodium uống trước bữa ăn, uống vào giờ nhất định, tránh quên hoặc bỏ thuốc đột ngột.

Thuốc có tác dụng không mong muốn là buồn ngủ, lú lẫn (hiếm gặp), rối loạn tiêu hóa gặp trong giai đoạn đầu của điều trị (hạn chế bằng tăng liều dần); tăng cân do ăn ngon miệng; giảm tiểu cầu (mức độ nhẹ); tăng nhẹ men gan; dị ứng da (hiếm gặp); viêm gan, hủy hoại tế bào gan rất nặng nhưng không liên quan đến liều lượng, thường xuất hiện trong 6 tháng đầu của điều trị, hay gặp ở trẻ em dưới 2 tuổi dùng đa trị liệu (phối hợp nhiều loại thuốc).

Phenobarbital uống 1 lần trong ngày, uống vào một giờ nhất định, tránh quên hoặc bỏ thuốc đột ngột. Tác dụng không mong muốn của thuốc là ngủ gà, rối loạn chức năng nhận thức, kích động ở trẻ em; còi xương và nhuyễn xương (vì thoái giáng vitamin D); nhiễm độc da.

Ở những trẻ đã có bệnh động kinh đang điều trị, sốt cũng là một yếu tố làm cơn giật tái diễn, do đó, ngoài việc tránh cho trẻ không bị sốt thì cha mẹ cần cho trẻ dùng thuốc kháng động kinh theo đúng chỉ dẫn của thầy thuốc.

Sai lầm của cha mẹ khi trẻ bị sốt co giật

• Rất nhiều bậc cha mẹ, khi thấy con co giật là vội vàng bế chặt hoặc tìm cách giữ sao cho con đừng giật. Đó là một việc làm hết sức sai lầm. Khi trẻ lên cơn co cứng, tuyệt đối không được giới hạn cử động của trẻ, không cho vào miệng trẻ bất kể thứ gì, kể cả thuốc.
• Không di chuyển trẻ đang bị co giật đến nơi khác vì có thể gây nguy hiểm cho trẻ mà nên đặt trẻ nằm xuống, giúp ôxy dễ bơm lên não, giảm cơn co giật hay trấn tĩnh lại sớm hơn.
• Không nên đè trẻ xuống (để kiềm chế cơn co giật của trẻ) hay cố nhét bất cứ vật gì vào miệng trẻ hoặc cố gắng nạy răng trẻ vì có thể gây chấn thương hoặc làm trẻ bị gãy răng.
• Không cố gắng đánh thức trẻ đang ngủ hay có vẻ lú lẫn sau cơn co giật.
• Không dùng nước lạnh để lau mát (mà làm bằng nước ấm) vì nước lạnh chỉ làm mát bên ngoài nhưng nhiệt bên trong cơ thể trẻ vẫn không giảm.
• Không để trẻ một mình hay tụ tập quá đông người quanh trẻ và nên gọi thêm người giúp đỡ.

Sốt cao co giật ở trẻ em có dễ bị tái phát?

Câu hỏi: Chào bác sĩ. Con em bị sốt cao 39 độ và bị co giật 1 lần. Em được biết nếu đã bị co giật 1 lần rồi thì sẽ rất dễ bị lần thứ 2 , thứ 3. Em đi khám tư vấn bác sĩ kê đơn uống Deparkine khi nhiệt độ trên 37 độ cho những lần bị sốt sau. Em rất phân vân và lo lắng khi đọc tác dụng phụ của Deparkine. Vậy em viết thư này xin hỏi nếu những lần bị sốt sau cứ sốt là uống thuốc hạ sốt và deparkine thi có ảnh hưởng đến sức khoẻ không ạ. Vì con em thỉnh thoảng rất hay bị sốt trung bình 1 tháng bị sốt 1 lần và nếu cứ sốt là dùng deparkine và dùng nhiều như thế thì có ảnh hưởng gì đến sức khoẻ về sau không ạ. Xin chân thành cảm ơn bác sĩ. (Thu Hiền)

Trả lời của bác sĩ nhi khoa: Chào bạn,

Sốt co giật là một tình trạng khá thường gặp trong nhi khoa. Tỉ lệ trẻ bị sốt co giật chiếm tới 2-5 % trẻ em. Sốt co giật được chia 2 loại đơn giản và phức tạp. Loại đơn giản thường không có diễn tiến gì đặc biệt và ít ảnh hưởng đến hầu hết trẻ. Loại phức tạp có tỉ lệ tái phát, tỉ lệ bị bệnh động kinh và một số vấn đề khác cao hơn.

Thông thường thì sốt co giật không có chỉ định điều trị phòng ngừa và chưa có phương pháp nào được cho là thực sự hiệu quả để phòng ngừa co giật do sốt. Việc dùng các thuốc chống co giật và động kinh cũng đã được đề cập nhưng chưa thuyết phục do tác dụng phụ của thuốc. Con của bạn bị co giật 1 lần cần xem xét thêm nhiều yếu tố như thời gian xảy ra co giật, kiểu co giật (cục bộ hay toàn thể), các triệu chứng trong và sau cơn co giật, tình trạng thần kinh của cháu và bệnh sử gia đình… để xác định thêm về khả năng tái phát của cơn giật và khả năng có thể bị động kinh. Từ đó sẽ có can thiệp tốt nhất nếu cần. Bạn nên đưa cháu đến bệnh viện để được xem xét và giải quyết cụ thể, tốt nhất cho cháu.

Trên đây là nguyên nhân, cách xử lý và chăm sóc khi trẻ bị sốt cao cô giật mà các mẹ nên biết để có thể chăm sóc con yêu của mình một cách hoàn hảo nhất, tránh được các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra gây ảnh hưởng tới sự phát triển thể chất và tinh thần. Chúc các bé luôn khỏe mạnh, hay ăn chóng lớn mỗi ngày và hãy luôn đồng hành cùng mẹ Shi để cập nhật thêm nhiều thông tin sức khỏe trẻ em hữu ích nhé.